Kategoria: Pozostałe

Audyt w fundacji rodzinnej

Transparentność i sprawny zarząd fundacji rodzinnych wymaga odpowiedniej kontroli i nadzoru. Jednym z kluczowych narzędzi zapewniających ich efektywne zarządzanie jest audyt przeprowadzany zgodnie z zasadami przewidzianymi ustawą o fundacji rodzinnej. Służy on m.in. potwierdzeniu rzetelności i zgodności z prawem podejmowanych przez podmiot działań. Regularne i prawidłowe audyty gwarantują nie tylko kontrolę finansową, ale także eliminację oraz uniknięcie w przyszłości nieprawidłowości w toku funkcjonowania fundacji.

Dlaczego audyt jest istotny?

Audyt fundacji rodzinnych obejmuje obszary zarządzania aktywami, zaciągania i wywiązania się ze zobowiązań, a także zobowiązań publicznoprawnych.  Audytorzy mają również prawo żądania od zarządu dokumentów fundacji, w tym w szczególności aktualnej listy beneficjentów. Celem tego procesu jest zapewnienie, że działania fundacji są prawidłowe, rzetelne i zgodne z celem oraz dokumentami fundacji. To zabezpiecza możliwość kompleksowej kontroli, która jest kluczowa dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania fundacji rodzinnej.

Kto powinien przeprowadzać audyt?

Ustawa o fundacji rodzinnej jasno określa podmioty uprawnione do przeprowadzania audytu. Jest to firma audytorska lub zespół audytorów wyznaczony przez zgromadzenie beneficjentów. Skład tego zespołu obejmuje specjalistów różnych dziedzin, nie tylko biegłych rewidentów, ale również doradców podatkowych, adwokatów czy radców prawnych. To zapewnia kompleksową ocenę i bezstronność w procesie jej dokonywania. Osoby przeprowadzające audyt muszą być niezależne od fundacji, nie brać udziału w podejmowaniu przez nią decyzji i nie wykonywać rewizji finansowej ani doradztwa dla fundacji w trakcie audytu.

Jak często należy przeprowadzać audyt?

Audyt powinien być przeprowadzany co najmniej raz na cztery lata. Jednak w przypadku fundacji rodzinnych, których sprawozdania finansowe są badane zgodnie z ustawą o rachunkowości, powinien odbywać się corocznie przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.

Czym jest raport z audytu?

Raport z audytu to dokument kończący proces audytu. Przekazywany jest zarządowi, a następnie przedstawiany radzie nadzorczej lub zgromadzeniu beneficjentów. Jest to moment podjęcia działań korygujących i usuwania nieprawidłowości, jeśli takie zostały znalezione.

Podsumowanie

Podsumowując, audyt fundacji rodzinnych to kluczowy element, który zapewnia transparentność, zgodność z prawem i efektywne zarządzanie. Zgodność z przepisami prawa i regularne przeprowadzanie audytów są krokiem w kierunku zapewnienia zaufania oraz rzetelnego funkcjonowania fundacji rodzinnych.

Jak już zasygnalizowano we wcześniejszym artykule dotyczącym wpisu fundacji rodzinnej do dedykowanego jej rejestru, sama fundacja, a właściwie jej beneficjenci rzeczywiści, podlegają również wpisowi do CRBR. Niewywiązanie się z tego obowiązku może być kosztowne.

Czym jest CRBR?

CRBR, czyli Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, prowadzony jest w systemie teleinformatycznym i służy do gromadzenia oraz przetwarzania danych o beneficjentach rzeczywistych, tj. o osobach fizycznych sprawujących bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad wskazanymi w ustawie podmiotami. Mowa tu oczywiście o ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tj. Dz. U. z 2022 r. poz. 593), która reguluje zasady funkcjonowania omawianego rejestru.

Na gruncie ww. ustawy fundacja rodzinna będzie traktowana jak trust. W związku z tym informacje o fundacji będzie trzeba zgłaszać do CRBR w terminie 14 dni od dnia jej utworzenia, przeniesienia jej siedziby na terytorium RP albo nawiązania stosunków gospodarczych lub nabycia przez nią nieruchomości na terytoriumPolski. Dodatkowo, zgłoszone dane będą podlegały aktualizacji w terminie 14 dni od dnia ich ewentualnej zmiany. Do biegu wskazanych terminów nie będą wliczane sobota oraz dni ustawowo wolne od pracy.

CRBR – kto może być beneficjentem fundacji?

Beneficjentami rzeczywistymi fundacji rodzinnej – traktowanej jak trust – będą w szczególności:

1. założyciel, którym w przypadku fundacji rodzinnej będzie fundator;
2. powiernik, czyli członek zarządu fundacji rodzinnej;
3. nadzorca, jeśli zostanie ustanowiony, czyli członek rady nadzorczej fundacji;
4. beneficjent fundacji rodzinnej lub – w przypadku gdy osoby fizyczne czerpiące korzyści z danego podmiotu nie zostały jeszcze określone – grupę osób, w których głównym interesie powstała lub działa fundacja rodzinna.

Dane wskazanych osób podlegają ujawnieniu w CRBR. Podmiotem zobowiązanym do dokonania ich zgłoszenia będzie członek zarządu fundacji rodzinnej (powiernik) lub inna osoba zajmująca stanowisko równoznaczne. Ww. beneficjenci rzeczywiści będą natomiast zobowiązani dostarczyć wszelkie niezbędne informacje do dokonania tego zgłoszenia.

CRBR – Kara za nieujawnienie beneficjentów

Jeżeli podmiot zobowiązany do dokonania zgłoszenia lub aktualizacji informacji o beneficjentach rzeczywistych fundacji rodzinnej nie dopełni tego obowiązku w ustawowo wyznaczonym terminie lub poda informacje niezgodne ze stanem faktycznym, podlegał będzie karze pieniężnej w wysokości do 1 000 000 zł.

Kara pieniężna do wysokości 50 000 zł będzie mogła zostać nałożona również na samych beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnej w sytuacji, gdy nie przekażą oni powiernikowi informacji niezbędnych do dokonania zgłoszenia do CRBR.

Ustawa o fundacji rodzinnej poza przepisami konstytuującymi tytułową instytucję zawiera również szereg przepisów zmieniających dotychczas obowiązujące regulacje z innych gałęzi prawa. Jedna z istotniejszych zmian dotyczy materii prawa spadkowego, a konkretniej instytucji zachowku.

Jak jest…

W obecnie obowiązującym stanie prawnym (na dzień 1 marca 2023 r.) instytucja zachowku stanowi niemały problem dla spadkobierców, w szczególności gdy w skład majątku spadkowego wchodzi przedsiębiorstwo. Obdarowany spadkiem, któremu przypadł w udziale rodzinny biznes lub jego cześć jest jednocześnie podmiotem zobowiązanym do wypłaty zachowku pozostałym spadkobiercom. W rzeczywistości jest więc podwójnie obciążony – obowiązkami przedsiębiorcy i koniecznością zapłaty zachowku. Rodzi to problemy praktyczne, ponieważ często nie ma on środków na natychmiastowe, jednorazowe zaspokojenie roszczeń pozostałych uprawnionych i musi spieniężyć część otrzymanych aktywów lub zaciągnąć w tym celu kredyt.

Aktualne przepisy nie sprzyjają również koncentracji majątku rodzinnego, a można wręcz powiedzieć, że nastawione są na jego dezintegrację. Podstawowym celem postępowania spadkowego jest bowiem dział spadku. Oznacza to, że nawet jeśli poszczególne składniki spadku (np. udziały w spółce prawa handlowego) staną się współwłasnością kilku spadkobierców to stan taki powinien mieć charakter tymczasowy, przejściowy i podstawowym dążeniem powinno być zniesienie tej wspólności.

Na szczęście ustawodawca zdecydował się wyjść na przeciw potrzebom biznesów rodzinnych i zdecydował się na modyfikację kłopotliwych przepisów prawa spadkowego.

… i jak będzie.

Dzięki zmianom spadkobiercą danego nestora rodu będzie mogła zostać sama fundacja rodzinna i to w jej metaforycznej „ręce” skupiony zostanie cały jego majątek (np. nieruchomości, udziały w spółce kapitałowej i jednocześnie papiery wartościowe). Będzie to stan docelowy, który bez konieczności przeprowadzenia działu spadku pozwoli członkom jego najbliższej rodzony, będącym jednocześnie beneficjentami fundacji rodzinnej, na czerpanie realnych korzyści z tego majątku i to w perspektywie kilku pokoleń.

Jeśli natomiast chodzi o instytucję zachowku to ustawodawca zdecydował się przede wszystkim wprowadzić możliwość miarkowania zachowku, czyli prawo żądania odroczenia jego płatności, rozłożenia na raty – na pięć lat, a w szczególnych przypadkach na dziesięć lat – a wyjątkowo także możliwość obniżenia jego wartości. Dodatkowo, wypłaty na rzecz beneficjenta fundacji, który byłby jednocześnie uprawniony do zachowku, będą zaliczane na poczet tego zachowku. Wprowadzona zostanie również możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku. Jednocześnie, aktywa wniesione do fundacji rodzinnej zaliczane będą na poczet masy spadkowej po zmarłym fundatorze tylko przez okres 10 lat od dokonania transferu.

Jak widać wprowadzone w ustawie o fundacji rodzinnej zmiany w zakresie zachowku nie bez powodu nazywane są rewolucyjnymi. Istotny i znaczący w skutkach jest również fakt, że nowelizacja  dotyczyć będzie wszystkich postępowań spadkowych – niezależnie od tego czy jako zobowiązany wystąpi w nich fundacja rodzinna czy też nie. Ponadto, nowe przepisy znajdą zastosowanie również do postępowań w sprawie roszczeń z tytułu zachowku wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy o fundacji rodzinnej, tj. przed 22 maja 2023 r.