Do utworzenia oraz funkcjonowania fundacji rodzinnej, niezbędne jest dokonanie odpowiednich czynności przez uprawniony do tego podmiot, którym jest fundator. Zaznaczyć jednak należy, iż ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje szereg warunków, które musi spełnić potencjalny jej założyciel.
Podstawową regulacją ustawy w przedmiocie osoby fundatora jest jej art. 11 w myśl którego, może nim być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Tak sformułowane ograniczenie w kwestii katalogu podmiotów uprawnionych do założenia fundacji, w myśl argumentacji przytaczanej przez ustawodawcę w uzasadnieniu do projektu ustawy, wynika z roli, jaką ma ona pełnić, t.j. zarządzania majątkiem należącym niegdyś do danej osoby i zrealizowania jej wybranych celów prywatnych.
Na etapie prac nad ustawą o fundacjach rodzinnych postulowane było wprowadzenie do jej treści regulacji pozwalającej na zostanie fundatorem także osobom prawnym. Poprawki te jednak zostały odrzucone, co w świetle wyżej wskazanej roli fundacji wydaje się uzasadnione.
Ilu fundatorów może mieć fundacja rodzinna?
Co do zasady, fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora, przy czym warto podkreślić, że nie muszą to być osoby spokrewnione. Art. 12 ust. 2 ustawy, zawiera jednak ograniczenie stanowiące, że fundacja rodzinna ustanowiona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora. Niewątpliwie wynika to z charakteru oświadczenia woli jakim jest testament oraz faktu iż może on zostać sporządzony tylko przez jedną osobę.
Jeżeli fundacja rodzinna ma więcej niż jednego fundatora, wykonują oni prawa i obowiązki fundatora wspólnie, jednakże ich szczegółowa rola oraz wpływ na funkcjonowanie fundacji, wynika przede wszystkim z indywidualnie ustalonego statutu.
Z praktycznego punktu widzenia, zakładanie fundacji rodzinnej przez kilku fundatorów wydaje się uzasadnione pod kątem biznesowym, np. w przypadku wspólników prowadzących razem działalność gospodarczą. Zaznaczyć należy, że rozwiązanie to przy obecnym kształcie przepisów nie będzie jednak korzystne podatkowo, co z pewnością ograniczy w praktyce zakładanie fundacji jednocześnie przez kilku niespokrewnionych fundatorów. Zagadnienie to oraz inne podatkowe aspekty fundacji zostaną szerzej przedstawione w kolejnych artykułach.
Podmioty zagraniczne w roli fundatora
Fundatorem będą mogły zostać także osoby fizyczne, których centrum interesów osobistych lub gospodarczych znajduje się poza granicami Polski. W treści uzasadnienia projektu ustawy o fundacjach rodzinnych podkreślone zostało, że z uwagi na wysoką liczebność polskiej diaspory za granicą i odnoszone przez nią sukcesy biznesowe, celowym jest umożliwienie jej korzystania z instytucji przewidzianej przez projektowaną ustawę. Oprócz ww. grupy, uprawnienie do bycia fundatorem fundacji rodzinnej przysługuje także cudzoziemcom.
Wykonywanie obowiązków fundatora
Projekt ustawy o fundacji rodzinnej dopuszcza możliwość powierzenia w treści statutu innym osobom wykonywania praw i obowiązków fundatora, określając przy tym zakres tego powierzenia. Rozwiązanie to może mieć praktyczne zastosowanie w sytuacji ewentualnej niemożności realizacji niektórych zadań osobiście przez fundatora, np. z powodu choroby.
Zaznaczyć należy jednak, że w przypadku wyznaczenia przez fundatora osób którym powierza on określone prawa oraz obowiązki, nie uzyskują one tym samym jego statusu – t.j. nie stają się fundatorami. Wraz ze śmiercią fundatora wygasa jego funkcja, ponieważ ustawa nie przewiduje możliwości jej przeniesienia na następców prawnych, gdyż w myśl art. 13 ust. 2 ustawy prawa i obowiązki fundatora nie mogą być zbywane.