Fundacja rodzinna jest osobą prawną zarządzającą majątkiem rodzinnym. Powołanie takiej fundacji pozwala budować struktury organizacyjne, które zapewnią kontynuację biznesu i zabezpieczenie środków w perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie, bez konieczności osobistego zaangażowania następców prawnych. Fundacja rodzinna powstaje już z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego lub ogłoszenia testamentu. Łącznie z oświadczeniem woli o ustanowieniu fundacji rodzinnej konieczne jest ustanowienie statutu, a do utworzenia pierwszej jego treści uprawniony jest tylko jej założyciel tj. fundator.
Statut Fundacji Rodzinnej jest podstawowym dokumentem dla jej działalności, porównany w swoim działaniu do umowy spółek osobowych, lub statutu spółek kapitałowych. Jest to swego rodzaju „konstytucja rodzinna” o niezwykle ważnym charakterze na co wskazuje art. 26 ustawy o fundacji rodzinnej, określający obligatoryjne wytyczne które musi określać statut, a o których pisaliśmy już na naszym blogu -> https://nowafundacjarodzinna.pl/jak-zalozyc-fundacje-rodzinna/
Fundacja rodzinna charakteryzuje się elastycznością i możliwością dopasowania instytucji do indywidualnych potrzeb rodziny. Dlatego też oprócz elementów obligatoryjnych, możliwe jest wskazanie w statucie dodatkowych aspektów. Kwestia ta została uregulowana w art. 26 ust. 3 ustawy FR, zgodnie z którym w statucie fakultatywne jest określenie:
- Zasad współpracy lub współdziałania organów fundacji rodzinnej;
- Szczegółowych okoliczności rozwiązania fundacji rodzinnej;
- Wytycznych dotyczących inwestowania majątku fundacji rodzinnej;
- Przewidywania utworzenia jednostki terenowej albo jednostek terenowych.
W naszej ocenie ważne kwestie, które powinny zostać określone w statucie to m.in:
– kworum;
– zasada wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów – przykładowo czy w sytuacji pozostawania przez beneficjenta w związku małżeńskim, świadczenie przejdzie do majątku wspólnego lub osobistego;
– zasady prowadzenia spraw fundacji rodzinnej;
-zasady utraty statusu beneficjenta;
– uprzywilejowanie głosów poszczególnych osób w ramach zgromadzenia beneficjentów – możliwe jest bowiem, by zgodnie z wolą fundatora on sam, jego małżonek lub inna wskazana przez niego osoba cechowała się większą liczbą głosów od pozostałych beneficjentów;
– zapis na sąd polubowny;
-zasady podejmowania decyzji, czy zapadają one jednomyślnie oraz pozostałe sposoby wykonywania praw i obowiązków przez fundatorów;
-powierzenie wykonywania uprawnień fundatora innej osobie.
Regulacje prawne pozwalają zatem powołać fundację rodzinną skorelowaną ściśle z celami jakie założył fundator, przy zastosowaniu odpowiednich struktur i trybów specjalnie do tego stworzonych, w oparciu o dodatkowe zapisy statutowe. Przykładem takiego działania może być zapis w statucie o możliwości przystępowania fundacji rodzinnej wyłącznie do spółek handlowych działających w określonym sektorze. Fundator może również zabezpieczyć się przed ryzykownymi inwestycjami ze strony fundacji, wprowadzając regulacje o nabywaniu jednostek uczestnictwa o określonym, akceptowalnym poziomie ryzyka.
Zarówno uregulowania części fakultatywnej jak i obligatoryjnej nie musza być stałe przez cały okres funkcjonowania fundacji rodzinnej. Ustawodawca dopuszcza zmianę statutu, jednak zasady jego zmian muszą zostać bezwzględnie określone już w pierwszej jego wersji. Modyfikacje stają się skuteczne z momentem zamieszczenia ich w rejestrze fundacji rodzinnej, ze względu na konstytutywny charakter tego wpisu. Do skuteczności takiego działania konieczne jest sporządzenie statutu fundacji rodzinnej i każdej jego zmiany, w formie aktu notarialnego.
Zmiana statutu dopuszczana jest w każdym czasie, jeśli fundator nie określi tego w inny sposób. Może on poprzez klauzule wieczyste, zarówno w stosunku do zmiany statutu jak i co do innych ważnych aspektów ugruntować swoje stanowisko, np. poprzez wskazanie osoby do której trafi majątek po rozwiązaniu fundacji, postanawiając o niezmienności zapisu. Przykładem takiego działania może być również brak możliwości aktualizowania zasad wypłat świadczenia poprzez zmianę statutu fundacji rodzinnej, co byłoby niezgodne z wolą fundatora. Oprócz uregulowań sprzecznych z ustawą, klauzule wieczyste mogą być dobrowolnie stosowane w statucie instytucji, co stanowi przejaw możliwości tworzenia fundacji rodzinnej w sposób spersonalizowany, zależnie od potrzeb założyciela. Ważne jest jednak by przed ich zastosowaniem, przeanalizować odrębnie każdy z potencjalnych zapisów, oceniając jego przydatność, zgodność z zasadami współżycia społecznego oraz zamysłem samej fundacji rodzinnej. Dlatego zamieszczenie w statucie postanowień zapewniających niezmienność najważniejszych zasad funkcjonowania fundacji rodzinnej po śmierci fundatora, powinno zostać każdorazowo poprzedzone konsultacją ze specjalistą, w celu optymalizacji korzyści i uniknięcia negatywnych skutków zapisu.